Niet zorgen voor, maar zorgen met: Het 5-stappenmodel naar zelfredzaamheid.
In de zorg wordt steeds vaker gesproken over reablement. Een aanpak die zich richt op het versterken van de zelfstandigheid en het herstel van regie bij cliënten.
Een belangrijk onderdeel van reablement is zelfredzaamheid: het stimuleren van zorgvragers om zoveel mogelijk zelf te doen en te leren, met passende ondersteuning. Op die manier behouden mensen hun onafhankelijkheid en ervaren ze meer grip op het dagelijks leven. Het vertalen van dit gedachtegoed naar concreet handelen kan best een uitdaging zijn. Er bestaan verschillende modellen en principes die hierbij kunnen helpen, maar de kern blijft hetzelfde: niet zorgen vóór, maar zorgen mét.
In plaats van alles overnemen, gaan we steeds meer samen doen. Met de cliënt, diens netwerk en andere betrokkenen. Het 5-stappenmodel, ook wel de cirkel van 5 of de vijf basisprincipes, biedt hierbij een praktische houvast.
Waarom is zelfredzaamheid belangrijk?
Zelfredzaamheid draagt bij aan eigenwaarde, motivatie en levensgeluk. Cliënten voelen zich sterker, ervaren meer regie over hun leven.
Zelfredzaamheid gaat verder dan dat, het kan ook waardevol zijn voor de toekomst van de zorg. Door mensen te ondersteunen in wat zij zelf kunnen, maken we de zorg duurzamer en beter haalbaar. Ook voor zorgprofessionals levert het iets op: meer werkplezier, minder werkdruk en meer ruimte om te doen wat echt verschil maakt.
Het 5-stappenmodel
Reablement en daarmee ook zelfredzaamheid is geen vaste interventie, maar een denkrichting. Het hoeft niet te beginnen met grote veranderingen in het beleid, maar met een andere manier van denken en doen.
Het 5-stappenmodel helpt hierbij. Het model biedt een praktische en overzichtelijke aanpak die uitgaat van wat iemand zelf (nog) kan. Samen met cliënten, naasten en professionals zoeken we naar mogelijkheden om de zelfredzaamheid te behouden en te versterken.
Dat vraagt om een nieuwe mindset: niet zorgen voor, maar zorgen met. Het 5-stappenmodel helpt om stappen te zetten richting zorg die toekomstbestendig, mensgericht en samenhangend is.
Aan de slag met het 5-stappenmodel voor zelfredzaamheid
Om het 5-stappenmodel echt toepasbaar te maken in de zorgpraktijk, geven we hieronder een aantal voorbeelden en doelen bij elke stap. Zo kun jij als zorgprofessional direct herkennen hoe je cliënten kunt stimuleren in zelfredzaamheid.
1.Wat kan de client nog zelf?
Laat een client met dementie zelf zijn kleding uitkiezen. Ook al heeft hij hulp nodig bij het aankleden.
Zet brood en beleg op tafel, wie het zelf kan smeert zelf zijn brood en de andere krijgen hulp.
Kleine handelingen zoals koffiezetten of helpen met het bed opmaken in de thuiszorg, dragen bij aan zelfredzaamheid.
Stimuleert autonomie, keuzevrijheid en behoud van dagelijkse routines.
2. Welke hulpmiddelen maken het makkelijker?
Eenvoudige hulpmiddelen (rollator, douchestoel, aangepaste keukengreep) kunnen ervoor zorgen dat cliënten meer zelf kunnen doen.
Veel nieuwe technologische hulpmiddelen zoals slimme medicijndispensers kunnen cliënten ondersteunen zonder afhankelijk te maken.
3. Wat kunnen naasten betekenen?
Naasten kunnen actief blijven participeren. Zo kan een buurman of familielid bijvoorbeeld (mee) boodschappen doen, of samen koffie drinken.
Leg mantelzorgers ook uit waarom het beter is om niet alles over te nemen. Alles overnemen kan iemand zijn kracht verminderen.
Iedereen in de kring denkt en handelt volgens deze visie: ‘Niet zorgen vóór, maar zorgen mét.
4. Wat kunnen andere organisaties betekenen?
Samenwerking met de fysiotherapeut of ergotherapeut kan bijdragen aan het behalen van haalbare doelen op het gebied van dagelijkse activiteiten (ADL).
Ook welzijnsorganisaties kunnen bijdragen, bijvoorbeeld door dagactiviteiten of vrijwilligerswerk aan te bieden en ontstaat er een breder netwerk dat zelfredzaamheid versterkt.
5. Wat is jouw rol als zorgprofessional?
Taken uitvoeren die de client niet zelf kan.
Stel coachende vragen zoals: 'Wat denkt u vandaag zelf te kunnen doen?’
Je biedt hulp waar nodig, maar activeert het denkproces en stimuleert eigen regie.
Werk je als flexibele zorgprofessional?
Steeds meer zorgorganisaties zijn bezig met reablement en daarmee het stimuleren van de zelfredzaamheid van cliënten. Vraag na op de locatie waar jij gaat werken of zij al reablement of ‘samen doen’ toepassen, en hoe jij je werkzaamheden hier op kan aansluiten.
Bij Zorgwerk geloven we dat duurzame zorg begint bij anders kijken naar zorg. Door arbeidscapaciteit slim te benutten én reablement te stimuleren, bouwen we samen de stap aan een toekomst waarin zorg werkbaar en menselijk blijft.