Wat zijn steunkousen en hoe werkt het?
Een heleboel zorgvragers gebruiken steunkousen en hebben vaak hulp nodig om ze aan- en uit te trekken, omdat het nogal wat kracht en behendigheid vraagt. Wat zijn steunkousen en hoe trek je ze aan bij een zorgvrager? Lees het in dit artikel!
Wat zijn steunkousen?
Steunkousen zijn elastische kousen voor armen of benen. Deze kousen geven druk van buitenaf en daarmee geven ze ook een beweging van de onderliggende spieren. Zo ontstaat er een extra ‘pompwerking’ die de doorbloeding stimuleert. Zo kan het bloed door de bloedvaten beter stromen en overtollig vocht afgedreven worden. De behandeling wordt ook wel compressie therapie genoemd.
Voor wie zijn steunkousen bedoeld?
Steunkousen gebruik je om aandoeningen te voorkomen (preventie) of aandoeningen te behandelen (therapeutisch).
Preventief kunnen bijvoorbeeld mensen met een staand of zittend beroep steunkousen dragen, evenals zwangeren. Dat gebeurt als ze last hebben van zere benen of bij een zwaar of vermoeid gevoel in de benen. Ook helpen steunkousen om oedeem (vochtophoping), spataderen of trombose (bloedprop in een bloedvat) te voorkomen. Deze mensen dragen vaak eerst kousen met lichte steun die je in warenhuizen kunt kopen. Als de klachten blijven bestaan, kan de dokter steunkousen in een hogere drukklasse voorschrijven.
Therapeutisch dragen zorgvragers steunkousen als er iets mis is met de aderen in de benen. Het gaat dan vaak om spataderen (varices) en/of vochtophoping in de benen ((lymf-)oedeem). Na een operatie kan een zorgvrager een periode steunkousen dragen om de bloeddoorstroming in de benen te herstellen. Ook kan een zorgvrager steunkousen dragen na een trombose in het been of na een genezen ulcus cruris (open been).
Hoe zien steunkousen eruit?
Steunkousen zijn verkrijgbaar in vijf drukklassen. De arts bepaalt, eventueel in samenspraak met een deskundige, de drukklasse. Die staat meestal aangegeven in het zorgdossier van de zorgvrager. De druk in steunkousen loopt op van de enkel naar boven, omdat het bloed via de aders altijd naar het hart (naar boven) terugstroomt. Als de druk bijvoorbeeld bij de kuit hoger is dan bij de enkel dan kan het bloed met grote moeite terugstromen naar het hart en hoopt er zich vocht onder de kuit op.
Steunkousen zijn verkrijgbaar in verschillende lengtes. Er zijn steunkousen tot onder de knie, tot halverwege het dijbeen, tot bovenaan het dijbeen en met een heup- of broekdeel (panty). De steunkous kan een open of een gesloten teen hebben.
Hoe trek je de steunkousen aan en uit?
Voorbereiding
Lees het zorgdossier op eventuele bijzonderheden.
Was je handen en informeer de zorgvrager over de handeling. Kijk of de zorgvrager ook zelf iets kan uitvoeren tijdens deze activiteit (zelfredzaamheid).
Als een zorgvrager aan ieder been een steunkous gebruikt, kijk dan op het merkteken om vast te stellen welke kous voor welke been is (L en R).
Uitvoering
Maak altijd gebruik van een hulpmiddel, zoals een Easy slide. Dit voorkomt dat de zorgvrager pijn heeft tijdens het aantrekken van de kousen, maar ook dat jij als zorgverlener geen last krijgt van handen en polsen (ergonomisch werken).
Zit bij voorkeur op een kruk die je op hoogte kunt stellen. Zet het krukje zo hoog, dat het been van de zorgvrager horizontaal en recht op je bovenbenen komt te liggen (dichtbij werken en symmetrisch). Eventueel leg je een handdoek of een dun kussentje op je bovenbenen. Kan de zorgvrager het been niet voldoende heffen, dan kan een bed of een relaxfauteuil uitkomst bieden.
Observeer de huid op open wonden, verkleuringen en andere zaken die niet in het dossier vermeld staan. Schakel indien nodig een collega in.
Breng het aantrekhulpmiddel, bijvoorbeeld de Easy slide, aan over de voet. Let op: het hulpmiddel voor een steunkous met dichte- of open teen verschilt van elkaar. De Easy slide met een gesloten punt wordt gebruikt voor steunkousen met open teenstuk. Aan het puntstuk zit een lus, die bij de tenen uit de kous steekt. Aan de lus kan de Easy slide richting de voet worden weggetrokken. De Easy slide met een open punt is geschikt voor kousen met gesloten teenstuk. Aan de bovenkant zit een lus, waaraan je de Easy slide juist naar boven toe weg kan trekken.
Trek de steunkous over het aantrekmiddel aan als een laars, totdat je weerstand voelt en trek de rubberen handschoenen aan. Maak geen voetje.
Wrijf totdat de kous over de voet en enkel zit.
Verwijder het hulpmiddel Easy slide (bij open teen dus via de lus bij de tenen, bij een gesloten teen aan de bovenkant ter hoogte van de knie van de zorgvrager). Doe dit rustig en pak steeds over als er meer stof tevoorschijn komt. Houd ondertussen met één hand de hiel vast, zodat de kous op de plaats blijft.
Vraag of de zorgvrager de kous zelf omhoog kan trekken. Zorg dat de kous goed over het been verdeeld is en geen rimpels heeft. Doe dit door met je vlakke hand met rubberen handschoen over de elastische kous te wrijven. Sla nooit de boord om, ook niet als de kous te hoog is. Verdeel in dat geval de kous opnieuw over het been.
Nazorg
Bij het uittrekken van een steunkous werk je ook met je rubberen handschoenen. Begin bovenaan en trek rustig de kous uit (de kous komt binnenste buiten). Het opnieuw aanbrengen van de easy slide over de steunkous kan het uittrekken makkelijker maken.
Hoe gebruik je steunkousen?
Over het algemeen gelden de volgende regels:
Voor het slapen gaan uittrekken. Draag de kousen nooit tijdens het slapen.
Direct na het opstaan aantrekken. Liefst wanneer zorgvrager nog in bed ligt, maar dit kan niet altijd omdat er ook gedoucht wordt.
Observeer het been altijd op wondjes etc. Wanneer er een wondje zit, trek dan geen steunkousen aan. Overleg eerst met de verantwoordelijke verpleegkundige of verzorgende van de afdeling.
Ter voorkoming van beschadiging van de huid van de zorgvrager en kousen: draag geen sieraden en heb geen lange nagels bij het aan- en uittrekken (als je in de zorg werkt, draag je overigens nooit sieraden en je houdt je nagels kort). Zet ook niet je duimen in de kousen en in de huid van de zorgvrager bij het aan- en uittrekken. Hiermee beschadigen de kousen en het kan pijnlijk zijn voor de zorgvrager.
Gebruik altijd een hulpmiddel bij het aantrekken van de steunkousen. Er zijn meerdere hulpmiddelen in omloop om de steunkousen aan- en uit te trekken. De Easy slide is het meest bekend.
Om goed grip de hebben op de steunkous is het handig om voor het aantrekken van de kous eigen rubberen huishoudhandschoenen aan te trekken.
Het is belangrijk dat de steunkousen minimaal twee keer per week op de hand gewassen worden met een natuurlijke zeep of een speciaal wasmiddel. De kous droogt het snelst als je hem in een handdoek draait en het meeste vocht eruit drukt. Daarna normaal laten drogen. Niet in een wasdroger, over een verwarming of in de zon (slecht voor de elasticiteit van het materiaal).
Een steunkous beschadigt eerder door te weinig dan door te veel wassen (het huidvet tast het materiaal aan).
Het been niet voor het aantrekken van de steunkous zalven of poederen. De stof in zalven en poeders veroorzaakt slijtage van de steunkous.
Zorgvragers die steunkousen moeten dragen van de arts, krijgen ieder jaar nieuwe kousen.